FRENTE REVOLUCIONARIO DE TIMOR LESTE INDENPENDENTE
(F R E T I L I N )

BANCADA PARLAMENTAR  FRETILIN
Quinta –Feira, 06/08/2009

DEKLARASAUN KONFERENSIA IMPRENSA

Uluk nanain bancada FRETILIN hakarak fo obrigado ba media neebe mai
ohin halo covertura konferensia imprensa ida nee.

Iha loron 23 fulan Junhu 2008, nudar Xefe bancada hau haruka carta ida
ba Provedor Direitus Humanus no Justisa ho kronologia kona ba hahalok
Ministra Justisa de facto nian iha prosesu tenederizasaun no pagamentu
projetu rehabilitasaun prisaun Gleno no muru prisaun Becora nian.

Iha carta nee mos bancada FRETILIN haruka dadus balun seluk neebe tuir
ami nia hare iha indikasaun ma gestaun, abusu poder no hahalok krime,
hanesan ita hotu temi bebeik, KKN.

Iha loron 2 fulan Julhu liu ba Provedor haruka relatorio mai bancada
neebe tatoli nia gabinete nia investigasaun independent no imparsial
ba funsionariu balun iha Ministeriu Justisa no Finansas, Ministra
Justisa no Finansas, Ministeriu Infraestrutura , Director Prisaun
Gleno no companhia UGC, nia envolvimentu no hahalok bainhira halau ida
idak nia knaar iha prosesu tomak nia laran.

Resultadu tuir Provedor nia relatorio rasik mak nee:
1.    Funsionarios Publikus hanesan Ofisial Aprovisionamentu Sentral
Ministerio Finansas, Diretora Prizaun no Ofisiais Administrasaun e
Finansas Ministerio Justisa)viola Lei Nu: 8/2004 tamba la hatudu
responsabilidade no transparensia.
Sira viola Lei nee mos tamba halo atividade neebe prejudika estadu nia
naran no dignidade , abuza poder, halau servisu hodi halakon ba
estadu, sai fali kadoras ba emprezariu atu hetan kontratu murak.
2.    Ministra Justisa no Finansas halo abuzu de poder no hahalok sira
nee viola lei Nu: 28/1999, artigu 5 alinea (6) no lei Nu: 31/1999
artigu 2,3 no 15.
3.    Kompanhia UGC viola lei Nu 31/1999.
    
Hodi ida nee Sr. Provedor hetan konklusaun hanesan tuir mai:

Bazeia ba rezultadu investigasaun no anlize ne'ebe iha, ekipa ba investigasaun
hetan konkluzaun hanesan tuir mai :

1. Iha abuzo de poder pratikadu husi Ministra da Justisa tanba implementa
aprovizionamentu por ajuste directo ba reabilitasaun la tuir regra geral nebe
hakerek ona iha lei aprovizionamentu nian artigu 92.

2. Iha abuzo de poder husi ministra da Justisa no mos Ministra das Finansas
tanba la fo valor ba regras ka prosedur nolmal nebe aplika iha
aprovisionamentu nebe, kuandu laiha BOQ ho certificate Payment husi
obras publika, tuir lolos aprovisionamentu labele halo pagamentu,
maibe Ministra hatun despacho ba ofisial aprovisionamentu haruka halo
pagamentu.

3. Iha nepotismo ba desizaun hili kompanhia UGC hanesan kontraktor ba
projetu tanba diretor kompanhia Ministra nia familia.

4. Diretora prizaun ho Ministra fo informasaun la los katak,
Ministerio Obras Publikas mak halo supervizaun ke realidade la nunee.

5. Iha konspirasaun entre diretora prizaun ho kompanhia tanba diretora
mak fo relatorio ka informasaun ba Ministerio Justica katak, kompanhia
implementa projeto 100% no diak tebes, nebe ikus mai hanesan baze atu
fo tan projetu reabilitasaun ba muro prizaun bekora ba kompanhia nee.

6. Iha korrupsaun tanba realidade implementasaun projetu iha prizaun
Gleno la kondis ho orsamentu nebe aloka. (hare iha analize)

7. Kompanhia han osan barak husi projetu ida nee tanba implmentasaun
projetu fiziku iha realidade implementa deit 53o/o nebe la kondis ho
BOQ iha dokumentu.

8. Iha mos konspirasaun entre kompanhia no Ministerio Justisa ba
aprovasaun orsamentu ba projeto nebe hatudu husi volume servisu no
prosesu pagamentu nebe sein aprovasaun ka rekomendasaun ruma husi
Ministerio Infraestrutura.

9. Ofisial aprovisionamentu la halao nia servisu ho professional tanba
obedese ba nia ulun bot nia lia tuduk ka despacho nebe la tuir regras.
Dever.obediensia nebe hakerek iha Estatuto Funsaun priblika artigu
40.2, b) obediensia nebe nakait ba servisu no lao tuir lei laos kontra
lei.

10. Razaun nebe Ministra da Justisa foti hodi deside kompanhia UGC
hodi kaer fila fali reabilitasaun muru prizaun Bekora la razoavel
tanba realidade implementasaun iha prizaun Gleno mos lao la los, la
ezekuta tuir BOQ, no la iha supervizaun husi Ministerio
Infraestruktura.

11. Iha indisius forte ba konspirasaun no korrupsaun tanba desizoens
nebe Ministra foti no realidade implementasaun projetu iha kampo la fo
benefisiu ba Estadu (iha kestaun kualidade no orsamentu nebe la kondis
ho realidade ba konstruksaun fisiku).

SR. PORVEDOR NIA REKOMENDASAUN HANESAN TUIR MAI:

Bazeiaba rezultadu investigasaun Provedor tuir Lei No. 7/2004, hato'o
rekomendasaun ka lia menon ba Orgaun ne'ebe iha kbi'it atu halo
korresaun ka atu hadia. Tanba ne'e provedor rekomenda ba:

1.    S.E Primeiru Ministru Sr' Kayraia Xanana Gusmdo atu :

•    Hare'e didiak implementasaun projetos iha Ministdrio Justisa atu iha
tempo oin mai labele tan prejudika osan estadu nian hanesan akontese
iha projeto reabilitasaun prizaun Gleno nebe la kondiz ho orsamento
nebe aloka.

•    Atu tau matan ba Ministerio finansas hanesan ezekutor ba orsamentu
estadu nian, liu-liu iha area aprovizionamentu atu nunee iha future
aplikasaun fonte uniku no prosesu pagamentu ba kompanhias lao duni
tuir regra nebe governo estabelese ona.

•    Husu atu foti medidas ba Ministra das Finansas no Ministra da
Justisa nebe halo abuzo de poder, tanba iha kazu prizaun Gleno
Ministra hatun despacho halo pagamentu l00% ba kompanhia nebe la halo
nia dever diak ( implementa deit 53% maibe halo pagamentu 100%, nebe
prejudika estadu ou governo. Ministra da Justisa rasik halo pedidu
pagamentu ba companhia nebe sei iha relasaun familiar nebe la halo
sira nia dever ho diak maibe hetan pagamentu nebe favorese tebes,
hanesan temi iha analize. Bele foti medidas ruma hasoru Ministra da
Justica no Ministra das Finansas tuir kompetensia S. E. Preimeiro
Ministro tanba abuzo de poder nebe sira halo .

•    Bele foti sansaun administrativas ruma hasoru ofisial de
Aprovizionamentu nebe la halo nia funsaun tuir lei, maibe tuir
orientasaun nebe la los, no mos diretora Prizaun nebe futu lia ho
kompanhia no mos ofisial sertifikador Ministdrio Justis nian nebe
finformasaun katak projetu halo 100% no diak tebes.

•    Atu foti medidas mos hasoru Ministerio Infraestruktura tanba hanesan
agensia teknika nebe fo garantia ba kualidade konstruksaun no
implementasaun projetu sira governo nian sira la foti kestaun wainhira
Ministerio Justisa la involve sira iha prosesu tomak.

2.     Rekomenda ba Ministerio Publiku atu halo investigasaun klean
ba    kazu nee tanba iha indisius forte ba konspirasaun no korrupsaun
tanba    realidade implementasaun projetu la kondis ho orsamentu nebe iha
(Bazeia ba rezultadu inspeksaun konsultan Tekniku ho investigador iha
prizaun Gleno), maite Ministra da Justisa ho apoiu Ministerio Finansas
prosesa pagamentu 100% ba kompanhia UGC. Sugere mos atu Ministerio
Publico bele bolu mos Sr. SdC, hanesan sasin iha kazu nee tanba
informasaun nebe iha katak, Kompanhia nee mak hahu uluk halo
reabilitasaun iha prizaun Gleno maibe fulan ida deit la iha
kontinuasaun.

Maluk Timor-Leste.  Relatoriu husi investigasaun ida neebe tuir
relatorio neebe ami le nee klean no kompreensivu liu.  Relatoriu nee
lori mos inspesaun ida husi tecnicos no hetan documentus no lia sasin
husi ema hotu inklui Ministra Justisa no finansas.

Realtoriu nia rezultadu no rekomendasaun ne klaru, no agora Primeiru
Ministru de facto la iha alternative seluk.  Nia tenke hasai Ministra
rua nee tamba abuzu de poder neebe seriu tebe tebes no lakon ba
estadu.

Ministra de facto rua nee hatudu ona katak sira nia hahalok la tuir
lei.  Ministra Finansas ita keta haluha mos hatudu ona katak nia
pronto atu manipula prosesu rekrutamentu no ikus liu assina kontratu
ida neebe falsu atu hatama nia maluk ba servisu iha nia kantor nudar
assessor internasional ho vensimentu bo’ot to’o lalehan.

Iha nee Ministra rua hatudu katak sira la iha kompetensia atu kaer
sira nia pasta no pronto atu selu kompanhia atu satisfas kompanhia nia
benefisiu maibe la tau matan ba estadu nia benesfisiu, Povo maubere
nia benefisiu tuir sira nia dever.

Investigasaun ida nee mosu tuir bancada FRETILIN nia kexa ba Provedor.

Uluk, Sua Excelensia Sr. Primieru Ministru de facto ezigi bebeik diak
liu haruka ba investigasaun.  Agora bancada FRETILIn hetan resultadu
ida neebe hatudu indikasaun forte abuzu de poder, konspirasaun no
korrupsaun husi membru governu ninian, ita hotu hein nia kumpri ho nia
dever no hasai sira.

Resultadu investigasaun nee mos hatudu lissaun bo’ot ida ba
funsionariu sira.  Imi labele halo deit tuir imi nia Ministru, Vice
Ministru ka bo’ot seluk nia hakarak.  Imi nia lei dehan klaru imi
tenke halo tuir lei.  Ordem ida neebe imi hanoin illegal, diak liu imi
halo despacho ba membru governu ka se se iha imi nia leten hatete
katak imi sei la halo tuir sira nia hakarak tamba la tuir lei.

Sei lae imi mos bele hetan sansaun hanesan Provedor rekomenda ka imi
mos bele hetan demissaun ka hasoru prosesu iha Tribunal tamba viola
lei.

Ba informasaun tan dere ba 737 8247

No comments:

Post a Comment